Net als ieder ander jaar bleek ook 2017 uniek. Niet als je kijkt naar het weer: zoals ook vorig jaar werd immers de kans op een witte kerst ruim van tevoren geschat op precies nul procent en net als vorig jaar tik ik mijn eindejaarsstukje terwijl het nooit meer lijkt te stoppen met regenen. 

En het was ook niet uniek als je kijkt naar het aantal waargenomen vogelsoorten: 2017 was niet echt in het oog springend. Het grootste deel van de jaarlijst is identiek aan andere jaren, maar tóch zijn er weer waarnemingen gedaan die dit jaar typeren, die tot lang in ons collectief VWG-geheugen gegrift zullen blijven. Ik neem u aan de hand van waarneming.nl mee door het afgelopen jaar.

In 2017 werden zo’n 316.000 waarnemingen ingevoerd in de database van ons werkgebied (nijmegen.waarneming.nl), een vergelijkbaar aantal als de voorbije twee jaren. Eveneens net als de afgelopen jaren bestond iets meer dan 66% hiervan uit vogelwaarnemingen. Van de andere soortgroepen waren planten (12%), dagvlinders (7%) en nachtvlinders (3%) het best vertegenwoordigd; ook daarin geen verrassingen.

De ruim 207.000 vogelwaarnemingen in het werkgebied van Vogelwerkgroep Rijk van Nijmegen e.o. zijn in 2017 gedaan door bijna 1600 waarnemers. Vijftien mensen nemen samen bijna 54% hiervan voor hun rekening. In deze top-15 vallen natuurlijk vooral de twee hofleveranciers op (al jarenlang trouw aan kop van de lijst), maar ook de ruime verdubbeling van het aantal waarnemingen ten opzichte van vorig jaar van nummer 3.

De vijftien vogelsoorten waaraan het vaakst een waarneming is gewijd, zijn eveneens grotendeels gelijk aan die van vorig jaar. De Buizerd voert de lijst gewoontegetrouw aan, maar wel hebben er behoorlijke verschuivingen plaatsgevonden; zo is de Kuifeend opgeklommen van de vijfde naar de tweede plaats, staan Merel en Krakeend in de top terwijl ze daar vorig jaar net buiten vielen en zijn er twee soorten uit het lijstje gevallen, te weten IJsvogel (1650 waarnemingen in 2017 ten opzichte van 2600 een jaar geleden) en Knobbelzwaan (2285 vs. 2468).

Aan het andere uiteinde van de lijst zijn soorten te vinden die een- of tweemaal een ingevoerde waarneming hebben verdiend. Het gaat daarbij – naast een aantal obscure exoten – om Bruine Boszanger, Dwerggors, Graszanger (alle met bewijs), Porseleinhoen, Bijeneter, Kortsnavelboomkruiper, Strandleeuwerik, Bonte Kraai, Poelruiter, Vale Gier en Keizerarend. De laatste acht soorten zijn zonder bewijsmateriaal ingevoerd en daarmee lastig op waarde te schatten.

Van Aalscholver tot en met Zwartkopmeeuw zijn, gebaseerd op alle ‘zekere’, niet-onder-embargo-staande waarnemingen van vogels die als inheems in de boeken staan, 248 vogelsoorten ingevoerd. Dit aantal is exclusief Engelse, Noordse, Rouwkwikstaart, Siberische Tjiftjaf en Siberische Braamsluiper, die geen eigen soortstatus hebben, maar inclusief beide barmsijzen die nu eens als aparte soorten worden beschouwd en dan weer ondersoorten vormen van de ‘Barmsijs’. De deels dubieuze waarnemingen van de eerdergenoemde zeldzaamheden-zonder-bewijs staan wel op de lijst. Daarmee heeft 2017 zich genesteld tussen topjaar 2016 (257 soorten) en het matige 2015 (241 soorten).

De mooiste soorten vormen natuurlijk de (regionale) zeldzaamheden waarvan door meerdere waarnemers kan worden genoten. Wat mij betreft, mogen in dat kader de volgende soorten en waarnemingen worden genoemd:

Het was een uitstekend Baardmannen-najaar. Overal waar Riet groeit, doken ze op. Met name het kleine twintigtal dat zich eind oktober in Linden bevond, zal me lang bijblijven; lange tijd onzichtbaar op en dicht bij de grond foeragerend en dan opeens met z’n allen tegelijk, pingend, hoog de lucht in om later toch weer in te vallen.

En wat te denken van die stiekeme Draaihals die een tijdje in de Nijmeegse wijk Driehuizen verbleef en daar prachtige roepsessies hield. Of de Fratertjes die in het begin van het jaar nog steeds voor veel getwitch zorgden tussen Nijmegen en Lent. Of die Ringsnavelmeeuw in die ijskoude wind.

Twee Gestreepte Strandlopers verbleven een tijdje op de Hamert en waren daar af en toe met zeer fraai licht te bewonderen. Een paar meter verderop verbleef even een Slangenarend; vaak lastig te vinden, maar af en toe heel mooi jagend te aanschouwen als hij dan toch een keer de lucht in ging. En in hetzelfde Midden-Limburgse land kon in het begin van het jaar lange tijd genoten worden van een IJseend, in elk mogelijk ruistadium van juveniele vogel naar een prachtige vrijwel adulte man.

De Kraaijenbergse Plassen waren als altijd goed voor veel leuke waarnemingen en dito soorten: de Grote Karekiet knarsend in een pruts-rietstukje langs plas 9, een Kuifduiker in zomerkleed niet ver daar vandaan, Witwangsterns, Dwergmeeuwen en Noordse Sterns die eind april de plassen aandeden, Drieteenstrandlopertjes tot op tien meter afstand bij plas 7, een Snor die weer bij Linden verbleef, Roodkeelpiepers ter plaatse bij de nieuwe vogeleilandjes. En daar natuurlijk ook die Strandplevier. En die tweede Strandplevier…

Persoonlijke hoogtepuntjes vanaf de trektelpost vormen een Ortolaan die een tijdje roepend ter plaatse rondhing en een Velduil die opvloog vanuit de hei, een korte vliegshow gaf en dan toch de bosrand verkoos. En enorme wolken Houtduiven! Duivenden! Vanaf diezelfde plek hebben we met een paar – achteraf gecontroleerde – waarnemingen zelfs iets kunnen meepikken van de landelijke Grote Kruisbekkeninvasie.

Het jaar wordt bovendien bijzonder prettig afgesloten door een drietal Waterspreeuwen, waarvan met name het exemplaar van de Ooijpolder veel publiek trekt. Voor velen een nieuwe regiosoort, voor sommigen zelfs een nieuwe voor Nederland. En dat allemaal zo dicht bij huis. Op naar 2018! Ik kan niet wachten!